80. rocznica akcji "Skrytego" pod Celestynowem
 |
| 1. Kotwica Polski Walczącej na pomniku w pobliżu miejsca akcji |
Akcje dywersyjne na szlakach kolejowych wokół Warszawy, stanowiące przeciwwagę dla wzmożenia pod koniec 1943 r. polityki terroru przez okupanta, nie były zarezerwowane tylko i wyłącznie dla oddziałów Kedywu KG AK. Także oddziały Okręgu AK Warszawa wykonały szereg tego typu działań. Początkowo jednostki okręgowego Kedywu prowadziły uderzenia wymierzone w samochody policyjne, tzw. budy, jednak na początku grudnia 1943 r. zdecydowano się przenieść ciężar dywersji właśnie na linie kolejowe.
 |
| 2. Cichociemny por. Józef Czuma "Skryty" |
Jednym z oddziałów biorących udział w realizacji tego zadania była grupa por. Józefa Czumy „Skrytego” vel „Pitera”. Jako jednostka dyspozycyjna Kedywu Okręgu AK Warszawa specjalizująca się w akcjach na kolei świetnie nadawała się do tej roli. Kolejnym celem oddziału, w nocy z 11 na 12 grudnia 1943 r., miał być wojskowy pociąg pospieszny na linii Warszawa – Lublin. „Skryty” wytypował do akcji 71 żołnierzy, uzbrojonych w 1 cekaem, 7 erkaemów, 38 karabinów, 3 pistolety maszynowe, broń krótką, granaty oraz kilkanaście kilogramów materiałów wybuchowych.
Zbiórka oddziału odbyła się wieczorem 11 grudnia w pobliżu Emowa. Stamtąd około godz. 21.00 żołnierze wyruszyli pieszo w kierunku miejsca akcji oddalonego o około 15 kilometrów. Uderzenie miało zostać wykonane na odcinku torów między Wielką Wsią a Celestynowem. Po ciężkim marszu oddział dotarł na miejsce. Jednak oczekiwanie na właściwy pociąg wydłużało się: Był mróz, gruba warstwa śniegu. Chłopcy rozstawieni wzdłuż pociągu w formie tyraliery bardzo pomarzli. Rozgrzewali się jak mogli. Przy każdym odgłosie nadjeżdżającego pociągu zajmowali stanowiska. Wszyscy byli podenerwowani. Dłużący się czas oczekiwania skłaniał do przypuszczeń, że pociąg jest odwołany.
 |
| 3. Pomnik upamiętniający akcję znajdujący się u zbiegu ul. Prostej i ul. Obrońców Pokoju w Celestynowie |
Wreszcie około 1.00 w nocy żołnierze dostrzegli wyczekiwany sygnał do działania. Pociąg szybko zbliżał się do zaminowanego odcinka torów. Kiedy w niebo wystrzelił słup ognia, a powietrzem targnął potężny wybuch, do działania ruszyła sekcja granatów. Dowódca akcji relacjonował: Po wysadzeniu toru grenadierzy podeszli do pociągu, rzucając granaty, filipinki i termitówki; po wycofaniu się grenadierów nastąpił gwałtowny atak broni maszyn. i kb. W chwilę potym [sic!] nastąpił drugi nawrót grenadierów do pociągu i częściowe wdarcie się do pociągu, po gwałtownym powtórnym ogniu broni maszynowej następuje oderwanie się od pociągu i wycofanie.
W wyniku wybuchu do rowu wpadła lokomotywa oraz kilka pierwszych wagonów. Mimo obrzucenia wagonów granatami oraz ostrzelania z broni maszynowej Niemcy z dalszej części składu nie dawali za wygraną. Doszło do ostrej wymiany ognia. Po wykonaniu założonego planu „Skryty” dał sygnał do wycofania. Oddział szybkim marszem wyruszył w kierunku Emowa, skąd po kilku godzinach żołnierze w małych grupkach rozeszli się po terenie.
 |
| 4. Tablica informacyjna stojąca koło pomnika. Znajduje się na niej zdjęcie wykolejonego pociągu |
Po polskiej stronie poległ Jan Kuczyński „Rawicz”, a ranny Kazimierz Drozdowski „Mruk” dostał się w ręce gestapo. Rany odniosło także kilku innych akowców, w tych dwóch dość ciężkie. Niestety odwet ze strony okupanta był szybki i bardzo bolesny. Za akcję pod Celestynowem oraz trzy inne wystąpienia polskiego podziemia w Warszawie Niemcy zamordowali 270 osób, a ich nazwiska upublicznili w obwieszczeniu z 15 grudnia 1943 r. W niektórych publikacjach występuje informacja, że ofiar mogło być jeszcze więcej, w granicach od 400 do 500 osób.
 |
| 5. Napis na pomniku |
_________________________
Tekst na podstawie: Wojciech Königsberg, AK 75. Brawurowe akcje Armii Krajowej, Kraków 2021
Źródła ilustracji:
1, 3, 4, 5 - Fot. Wojciech Königsberg.
2 - Fot. NN, Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. SPP_FOT_00685, www.foto.karta.org.pl, dostęp:11.12.2023 r.
Komentarze
Prześlij komentarz